VakıfBank Kültür Yayınları, Cambridge Üniversitesi Siyasi Tarih Profesörü Jason Sharman’ın “Zayıfların İmparatorlukları” yapıtını yayımlıyor. Kitabında erken çağdaş periyotlarda Batılı medeniyetlerin üstünlüğünün askeri gelişmelerle açıklanamayacağını belirten Sharman, günümüzde Asyalı güçlerin tekrar yükselmesinin ise eskiye bir dönüş olarak görülebileceğini söylüyor.
VakıfBank Kültür Yayınları (VBKY) “Zayıfların İmparatorlukları” isimli kitabı Türkçede birinci kere okurla buluşturuyor. Cambridge Üniversitesi Siyasi Tarih Profesörü Jason Sharman yapıtında, argüman edilenin bilakis erken çağdaş periyotta Avrupalıların mutlak bir askeri üstünlüklerinin olmadığını tarihi kayıtlar eşliğinde aktarıyor. Türkçe çevirisini Fahrettin Biçici’nin yaptığı kitapta Sharman, Avrupa-dışı büyük imparatorlukların gerilemesinin, Avrupa’da ortaya çıkan bir askeri ihtilal tezi ile açıklanamayacağını belirtiyor.
Askeri muvaffakiyetleri yok
15’inci yüzyılın sonundan 18’inci yüzyılın sonuna kadar süren Avrupa yayılmacılığı, birinci gerçek global sistemleri var etti. Bu nedenle dünya sosyo-siyasal ve ekonomik açıdan dönüşüme uğradı. Dahası, Avrupa, okyanuslardaki varlığını genişletti, bunun nedeni olarak görece üstün askeri güç, daha yeterli silahlar ve bunları kullanabilen örgütlenmeler gösterildi… Askeri ihtilal tezi olarak bilinen bu fikre karşı çıktığını tabir eden Sharman, şöyle söylüyor: “Avrupalıların erken çağdaş periyotta, Batı dışı rakipleri karşısında Avrupa’da bile rastgele kayda paha bir askeri üstünlüğe sahip olduğu görülmemiştir… Genişlemenin öncüleri, devlet orduları ve donanmaları değil, mahallî ittifakların çoğaltılmasına bel bağlayan küçük maceraperest kümeler ve imtiyazlı şirketlerdi. Avrupa’nın muvaffakiyetinin asıl sebebi, lokal yönetimlerin toprak temelli öncelikleriyle çatışmaktan kaçınan deniz stratejisi ve Amerika’da demografik bir felakete yol açan salgın hastalıktı. Aslına bakılırsa, erken çağdaş periyodun büyük fatihleri ve imparatorluk kurucuları, Yakın Doğu’daki Osmanlılardan Güney Asya’daki Babürlüler ve Çin’deki Ming ve Mançu Çinglere kadar Asyalı imparatorluklardı.”
Asya’nın zaferi
Maddi kaynakların bonkörce kullanımı, gelişmiş silahlar, üstün irtibat imkanı, stratejik hareket kabiliyeti, ileri seviye tatbikatlar, tıp ve teknoloji alanındaki yenilikler üzere değerli etmenlere sahip olmak, Batılı olmayan rakipler karşısında zafer kazanmada başarısız olunmasının önüne geçemedi. Kitabında bu argümanı odağına alan Sharman, Avrupa’nın global yayılımını, Avrupalıların Asyalı ve Afrikalı büyük güçlerle ortalarındaki siyasi ve stratejik farklılıklardan kaynaklanan denizlerdeki üstünlüğü ile açıklıyor, mahallî güçlerle yapılan iş birliğine dikkat çekiyor. 19’uncu ve erken 20’nci yüzyıldaki Avrupa hegemonyasının dünya siyasi tarihi açısından süreksiz ve istisnai bir periyot olduğunu söz eden Sharman, 21’inci asırda Asyalı güçlerin tekrar yükselmesinin tahminen de eski normlara bir dönüş olarak görülebileceğini söz ediyor. Sharman, “ABD ve Batılı güçler, Irak ve Afganistan’daki isyanları bastırmada yaşadıkları başarısızlıkların akabinde tahminen de, sıkıntıları çözme konusunda elli yıl öncesinden bile daha makûs bir konumdadır” kelamlarını kaydediyor. Sharman’a nazaran Batılı hükümetler ve askeriyelerin şu anki hesapları, bölge ve popülasyon denetimi içeren denizaşırı harekâtlardan kaçınma tarafında. Sharman, bunun münasebetini şöyle açıklıyor: “Çünkü Batılı kuvvetler kendilerinden daha zayıf hasımlarla karşılaştığında bile böylesi çatışmalarda ekseriyetle kaybeden tarafta yer almaktadır.”
Avrupalılar ve Osmanlılar
Kitabında, İspanyolların Amerika kıtasına yaptığı denizaşırı savaşları ve Portekizlilerin, Afrika ve Hint Okyanusu’nun kıyı şeridindeki yönetimlerle 1500’lerden sonra girdikleri bağları inceleyen Sharman, ilerleyen sayfalarda Hollanda ve İngiliz Doğu Hindistan şirketlerinin Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da yaşadıklarına odaklanıyor. Sharman, akabinde da Avrupalıların kendi kıtalarında ve Akdeniz’de, en başta Osmanlılar olmak üzere Müslüman muarızları karşısında 1700’lere kadar kayda kıymet bir askeri avantaja sahip olmadıklarını ayrıntılandırarak, Avrupa’nın muvaffakiyetlerinin nasıl abartıldığını inceliyor. Kitabının son kısmında ise Sharman, İkinci Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar uzanan devri kıymetlendiriyor.
J.C. Sharman kimdir?
Cambridge Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlar Bölümü’nde Sir Patrick Sheehy Kürsüsü’nde profesör olan siyasi tarihçi Jason Sharman, Western Australia Üniversitesi’nde tarih ve siyaset bilimi öğretimi gördü. Siyaset bilimi alanındaki doktorasını 1999 yılında ABD’nin Illinois Üniversitesi’nde (Urbana- Champaign) yaptı. Sharman, Bulgaristan Amerikan Üniversitesi, Sydney Üniversitesi, Griffith Üniversitesi bünyesinde takımlı, St. Petersburg Devlet Üniversitesi, Columbia Üniversitesi ve Londra İktisat Okulu (LSE) bünyesinde ise konuk akademisyen olarak çalıştı. Son derece üretken bir müellif olan Sharman’ın “Zayıfların İmparatorlukları” kitabı, VBKY’den çıkan birinci çalışması.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
